Einsatzgruppen

Einsatzgruppen

Grupy operacyjne policji bezpieczeństwa Einsatzgruppen, składające się z funkcjonariuszy SD, gestapo oraz Waffen SS i Ordnungspolizei (policji porządkowej), po raz pierwszy były przygotowywane do działania w czasie tzw. kryzysu sudeckiego na jesieni 1938 roku. Ówczesny rozwój wydarzeń spowodował jednak, że nie zostały użyte. Nastąpiło to natomiast w 1939 roku w czasie wojny z Polską.




Wykorzystując przygotowane wcześniej przez wywiad SD (przy pomocy niemieckiej mniejszości narodowej) listy proskrypcyjne, na których znaleźli się polscy działacze polityczni i społeczni, osoby znane z postawy antyniemieckiej, intelektualiści i pracownicy oświatowi „grupy operacyjne" dokonały w Polsce masowych aresztowań, a następnie egzekucji, w których we wrześniu i w październiku 1939 roku zamordowano kilkanaście tysięcy osób.

Był to jednak jedynie wstęp do wielkiej masakry, która nastąpiła po 22 czerwca 1941 roku na okupowanych przez hitlerowców obszarach ZSRR. Zgodnie z zarządzeniem Heydricha Einsatzgruppen winny w pierwszym rzędzie zlikwidować zawodowych pracowników aparatu politycznego WKP(b) tzn. Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, działaczy partyjnych i oficerów politycznych Armii Czerwonej, kierowniczych przedstawicieli administracji państwowej, życia gospodarczego, radzieckich intelektualistów. Żydów oraz wszystkie osoby będące ideowymi komunistami. Ocenia się, że w wyniku działania Einsatzgruppen na obszarach ZSRR zginęło około 2 miliony bezbronnych osób cywilnych.

Ostatecznie Einsatzgruppen zostały podporządkowane poszczególnym dowódcom grup armii Wehrmachtu. Einsatzgruppe „A" (kraje bałtyckie — dowódca Brigadeführer Jost) grupie armii „Nord" (dowódca feldmarszałek von Leeb); Einsatzgruppe „B" (płn. zach. część Rosji dowódca Brigadeführer Rasch) grupie armii „Nord"; Einsatzgruppe „C" (Białoruś i Rosja dowódca Gruppenführer Nebe) grupie armii „Mitte" (dowódca feldmarszałek von Bock); Einstazgruppe „D" (Ukraina dowódca Gruppenführer Ohlendorf) grupie armii „Süd" (dowódca feldmarszałek Rundstedt).

Fakt częściowego podporządkowania grup operacyjnych nie zmniejszył bynajmniej rozmiarów zaplanowanych poprzednio zbrodni, w których zresztą sam Wehrmacht niejednokrotnie uczestniczył. Stosunek wyższych dowodów Wehrmachtu do zbrodni dokonywanych na podległym im obszarze operacyjnym był dość zróżnicowany. Niektórzy, jak np. dowódca 6 Armii feldmarszałek von Reichenau, czynnie włączali się do ludobójczych praktyk Einsatzgruppen.

Inni jak np. feldmarszałek von Rundstedt, wydali rozkazy, w których stwierdzali, że jednostki policji bezpieczeństwa i SD wykonają swoje zadania, zgodnie z otrzymanymi rozkazami i na własną odpowiedzialność (...). Zabrania się żołnierzom Wehrmachtu uczestniczenia w ekscesach (...), a także przyglądaniu się egzekucjom, zwłaszcza fotografowania ich. Na protest przeciwko ludobójstwu nie zdobył się żaden z nich.