Izrael Poznański

Izrael Poznański

Historia tego miejsca w Łodzi sięga 1870, kiedy grunty zostały zakupione przez Izraela Poznańskiego, żydowskiego przedsiębiorcy. Syn Kalmana Poznańskiego, zamożnego kupca, który dodał produkcję tekstyliów do firmy rodzinnej. Wzdłuż ulicy Ogrodowej zbudował jedne z pierwszych w mieście tkalnie napędzane mechanicznie. Wzniósł zakłady tkackie i przędzalnicze, warsztaty, i magazyny, a także remizę strażacką i elektrownię. Dziś możemy podziwiać je wokół kompleksu Manufaktura.

Izrael Poznański urodził się w dniu 25 sierpnia 1833 roku w Aleksandrowie Łódzkim w rodzinie dość zamożnego żydowskiego kupca Kalmana Poznańskiego jego matką była Małka Lubińska, miał sześcioro rodzeństwa. Gdy mały Izrael miał roczek rodzina przeniosła się do Łodzi, ponieważ ojciec Izraela dostał zezwolenie na prowadzenie handlu towarami bawełnianymi i lnianymi. Zamieszkali w żydowski rewirze na Starym mieście.

Kalman Poznański na początku lat 40 XIX wieku należał już do najzamożniejszych łódzkich kupców. Jego firma miała roczne obroty na poziome 4 tysięcy złoty polskich. W 1840 roku Poznański kupuje plac ziemi poza rewirem żydowskim i zaczyna budować mimo braku zezwolenia pierwszą piętrową kamienicę na Starym Mieście.

W Łodzi Izrael Poznański skończył szkołę elementarną i tzw. progimnazjum. Zaczął pracować w wieku 10 lat. Na ulicach zbierał niepotrzebne materiały i sprzedawał je w skupach surowców wtórnych. Nie miał nawet porządnego wózka, tylko rozklekotany dwukołowy wózek, który zamiast koni ciągnęły psy. W wieku 17 lat oświadcza się córce warszawskiego bogatego handlarza Mojżesza Hertza. Bierze za żonę jedną z najbogatszych dziewcząt w Warszawie. Posag żony jest olbrzymi. A rok po ślubie  Izrael Poznański przejął od ojca zarząd rodzinnej firmy kupieckiej.

Później systematycznie poszerzał działalność: w 1859 jego zakład produkował materiały warte 6 tys. rubli, a w 1868 – 23 tys. rubli. W 1871 Izrael Poznański rozpoczął, trwające do 1892, skupowanie działek przy ul. Ogrodowej 17–23, na których zamierzał postawić kompleks przemysłowy.

W 1865 roku wstąpił do Zgromadzenia Kupców miasta Łodzi, a w 1866 roku został komisjonerem firmy Karola Scheiblera w zakresie sprzedaży przędzy bawełnianej, by wkrótce w 1872 roku założyć własną tkalnię wyrobów bawełnianych wyposażoną w dwieście, sprowadzonych z Anglii, krosien mechanicznych

W 1872 roku Izrael Kalmanowicz Poznański rozpoczął w północno-zachodniej części miasta  w dolinie rzeki Łódki pomiędzy ulicami Zachodnią, Ogrodową, Drewnowską, obok cmentarza  budowę przędzalni bawełny w formie ceglanej budowli wykorzystującej motywy średniowiecznej architektury obronnej oraz formy wczesnorenesansowe. Fabryka była pierwszym elementem tworzonego stopniowo kompleksu, do którego wkraczało się przez monumentalną, żeliwną bramę, która także i dzisiaj prowadzi i zaprasza do zrewitalizowanego zespołu „Manufaktura”.

Stopniowo powstawały kolejne budynki produkcyjne, tkalnia, farbiarnia, a także osiedle związanych z fabryką domów robotniczych ciąg zwartych dwupiętrowych (z mieszkalnym poddaszem) budynków wzdłuż ul. Ogrodowej. Podobnie, jak fabryki Scheiblera i Poznańskiego, tak i swoistym symbolem miasta stały się ich rodzinne rezydencje. Z rodziną Poznańskich wiążą się cztery reprezentacyjne pałace: Izraela Poznańskiego przy ul. Ogrodowej, który swą obecną neobarokową formę zyskał w czasie przebudowy (1901–1903), stosunkowo skromna rezydencja wybudowana jako posag dla córki Anny i jej małżonka Jakuba Hertza przy ul. Spacerowej (obecnie aleja Tadeusza Kościuszki – siedziba Uniwersytetu Medycznego), neorenesansowy pałac wzorowany na weneckiej bibliotece Sansovina Maurycego Poznańskiego przy ul. Cegielnianej (obecnie Stanisława Więckowskiego – siedziba Muzeum Sztuki w Łodzi) oraz okazały pałac Karola Poznańskiego według projektu Adolfa Zeligsona, przy ul. Gdańskiej, (obecnie siedziba Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów)

Poznański zbudował imponujący pałac jako jego miejsce zamieszkania i biuro. Jego lokalizacja w pobliżu fabryki z eleganckim francuskim ogrodem oddzielającym oba budynki pozwalały mu bezpośrednio nadzorować produkcję.

Syn Ignacy Poznański

W wyniku intensywnej rozbudowy firmy powstało wielowydziałowe przedsiębiorstwo, które prowadziło pełny cykl produkcyjny począwszy od pozyskania surowca z własnych plantacji bawełny w Azji Środkowej aż do sprzedaży gotowych wyrobów w sieci firmowych składów hurtowych i sklepów uruchomionych w wielu miastach Królestwa Polskiego i Rosji. W ciągu niespełna pół wieku majątek przekazany przez ojca w 1852 roku, o wartości 2150 rubli, Izrael Poznański powiększył i w 1900 roku wyniósł on 11 milionów rubli.

W 1883 roku w fabryce Poznańskiego wybuchł strajk na tle pogarszających się warunków pracy. Dniówka trwała wówczas 16 godzin, od 5 rano do 9 wieczorem, a dodatkowo Izrael Poznański wprowadził nakaz pracy w dni świąteczne. Miało to obowiązywać od 15 sierpnia, czyli począwszy od święta Matki Boskiej Zielnej. Złamanie nakazu kosztowało pracownika do 3 rubli. Protestujących spacyfikowała policja i sotnia kozaków, z fabryki usunięto 50 osób. W lutym 1884 roku Poznański ukarał finansowo robotników, którzy protestowali przeciwko pracy w święto Matki Boskiej Gromnicznej. Jednego z robotników uderzył. W 1891 roku pełnomocnik inspektora fabrycznego meldował, że w fabryce Poznańskiego płaci się relatywnie najmniej w Łodzi, a kary spotykające tkaczy są najwyższe. W czasie buntu łódzkiego w 1892 roku w biurze fabryki Poznańskiego mieściło się tymczasowe biuro śledcze, gdzie poniżano i bito strajkujących pracowników, by następnie bez udowodnienia winy usunąć ich z fabryk.

Projektantem budynków był Hilary Majewski . W rezultacie przed 1895 roku zakład Poznańskiego zajmował powierzchnię 24 ha i był tylko mniejszy od fabryki Karola Scheiblera. W skład całego koncernu wchodziła: przędzalnia, tkalnia szedowa, nowa tkalnia, oddział tzw. “niciarni”, gazownia fabryczna, magazyny, warsztaty mechaniczne, warsztaty naprawcze z odlewnią żelaza, farbiarnia tkanin, apretura, bielnik, remiza straży pożarnej, zakładowa elektrownia i drukarnia tkanin. Na samym początku obroty fabryki szacowano na 412 tys. rubli, jednak po upływie kilkunastu lat zmieniły się one na 4,3 mln rubli.

Izrael Poznański stawiał na lojalność pracowników oraz chciał związać ich życie z potrzebami fabryki, dlatego też kazał wybudować dla nich domy mieszkalne. Nie miały one wysokich standardów, ale dzięki nim pracownicy mieli gdzie mieszkać.

Poznański wykorzystując swoich pracowników do granic niemożliwości dopiero pod koniec swojego życia przejrzał na oczy i rozpoczął działalność charytatywną. Buduje szkoły, sierocińce, szpital i budynki dla biednych.

W 1889 roku Izrael Poznański przekształcił przedsiębiorstwo w spółkę rodzinną, tworząc Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznańskiego. Większość akcji ponad 75% należała do Izraela Poznańskiego, który także objął dożywotnio stanowisko prezesa zarządu.

W okresie największej prosperity na przełomie XIX i XX wieku kapitał spółki wynosił 31,25 milionów złotych a kompleks budynków zajmował obszar prawie 27,6 hektara i pracowało w nim około 8 tysięcy pracowników

Izrael Poznański umiera 28 kwietnia 1900 i dwa dni później został pochowany w grobowcu rodzinnym na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.