Torpedowce typu ORP Ślązak

Torpedowce typu „Ślązak”

Nowo powstająca Polska Marynarka Wojenna, w wyniku starań polskiej delegacji na Konferencji Pokojowej w Wersalu oraz interwencji w Radzie Najwyższej Państw Sojuszniczych i Stowarzyszonych, w dniu 9-12-2019 decyzją Rady Ambasadorów otrzymała 6 małych poniemieckich torpedowców. Zanim doszło do przejęcia tych okrętów przez polską marynarkę, doszło do małego konfliktu z przedstawicielami Brazylii. Bowiem oba państwa otrzymały okręty na tych samych zasadach, a przedstawiciele obydwu państw chcieli wybrać dla siebie okręty znajdujące się w jak najlepszym stanie technicznym.

Ustalono w końcu, że podział nastąpi drogą losowania. Polsce przypadły okręty o następujących numerach taktycznych: A59, A64, A68, A69, A80 i V108. W drodze dalszych ustaleń postanowiono, że nastąpi zmiana okrętu A69 na okręt V105. Przejętym okrętom postanowiono nadać następujące nazwy: A59 – „Ślązak”, A64 – „Krakowiak”, A68 – „Kujawiak”, A80 – „Góral”, V105 – „Mazur” i V108 – „Kaszub”. Wszystkie te okręty stały na redzie Finth of Fort (Rosyth).

Torpedowce, które przypadły dla Polski należały do czterech typów: „Śłązak” i „Krakowiak” do typu A56, „Góral” do typu A80, które wygląd i dane techniczne miały mocno zbliżone do typu A58. Natomiast „Kujawiak” należał do typu A68 a „Mazur” i „Kaszub” do typu V105 a właściwie do holenderskiego typu Z1, ponieważ okręty te były budowane na zamówienie Holandii z nazwami od Z1 do Z4.

Okręty przybyły do Polski w dwóch turach a mianowicie latem i jesienią 1921 roku. Tylko trzy okręty przypłynęły o własnym napędzie. Pierwszymi dowódcami nowo przybyłych okrętów byli: „Kaszuba” – kmdr ppor. Bogdan Brodowski, „Mazura” – kmdr ppor. Witold Zajączkowski, „Kujawiaka” – kmdr ppor. Michał Przysiecki, „Górala” – kmdr ppor. Walerian Antonowicz, „Krakowiaka” – kmdr ppor. Antoni Wąsowicz, „Ślązaka” – kpt mar. Włodzimierz Staszkiewicz. W po przybyciu do Polski zmieniono nazwę torpedowca „Góral” na „Podhalanin”. Z przybyłych okrętów utworzono dywizjon torpedowców z bazą w Gdańsku, gdy tylko uruchomiono prowizoryczną przystań.

W Polskiej Marynarce Wojennej pierwsze trzy torpedowce nazywano typem „Ślązak”, ponieważ modernizacja była przeprowadzana przez Warsztaty Marynarki Wojennej pod kątem maksymalnego upodobnienia tych trzech okrętów do siebie. Torpedowce typu „Ślązak” w czasie swych osiemnastu lat służby pod polską banderą przemierzały wody Bałtyku służąc szkoleniu kadr dla PMW. W ostatnich latach kiedy to już Polska posiadała nowoczesne niszczyciele służyły już tylko do celów szkoleniowych. W czasach swojej świetności torpedowce odbywały różne wizyty w ościennych krajach odwiedzając takie porty jak: Gotland, Oland, Kopenhagę, Rygę, Kalmar, Karlskronę, Karlsham, Lipawę, Kłajpedę.

ORP „Podhalanin” przybył do Gdańska 14-09-1921 roku na holu statku „Bullger” wraz ze „Ślązakiem” i „Mazurem”. Z kart jego służby można wymienić wizytę w Lipawie w dniach 9-13 czerwiec 1931 roku wraz z ORP „Wicher” i ORP „Krakowiak” w składzie Dywizjonu Kontrtorpedowców. W 1935 roku na stałe przeszedł do dywizjonu szkolnego przy Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty służąc grupie sygnalizacyjnej.

Okręty z czynnej służby wycofano w roku 1937. „Ślązak” pozostał w rezerwie jako okręt-cel dla ćwiczeń lotniczych z bazą w Pucku. Tam też we wrześniu 1939 roku dostał się w ręce niemieckie. „Podhalanin” również pozostawał w rezerwie jako okręt-cel dla ćwiczeń torpedowych. Torpedowiec „Krakowiak” po wycofaniu ze służby został przeznaczony na złom. Ale zanim okręt przekazano na złom służył do celów ćwiczebnych w zakresie ćwiczeń przeciwpożarowych i w takim stanie doczekał wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku. „Pdhalanin” oraz „Kujawiak” we wrześniu 1939 roku były zakotwiczone jako tendry paliwowe koło Jamy Kuźnickiej przetrwały szczęśliwie  naloty niemieckie dalszy ich los jest nie znany.

Dane taktyczno-techniczne:

„Ślązak” (SL) oraz „Krakowiak” (KR) zostały zbudowane w stoczni Stettiner Maschinenbau A.G. „Vulcan” w Szczecinie. „Slązak” wodowanie 13-04-1917, w służbie od 09-06-1917. „Krakowiak” wodowanie 30-03-1918 w służbie od 08-08-1918. „Podhalanin” (PH) był zbudowany przez Howaldt Werke w Kilonii wodowanie 24-10-1917 w służbie od 21-12-1917 wyporność 330 ton, długość całkowita 61,1 metra (PH 60,4  metra), szerokość 6,4 metra, zanurzenie 2,2 metra. Napęd 2 turbiny podwójnego rozpr. AEG Vulcan 6000 KM, 2 śruby trójpłatowe, prędkość maks. 28,2 węzła (PH – 26,6 węzła) w Polskiej Marynarce Wojennej już tylko 21-22 węzły, zasięg 800 Mm przy 20 węzłach, załoga 2 oficerów oraz 48 podoficerów i marynarzy (PH – 2 oficerów oraz 53 podoficerów i marynarzy).

Uzbrojenie do 1921 roku 2 działa 88 mm i pojedyncza wyrzutnia torped kalibru 450 mm (PH – 3 działa 88 mm bez wyrzutni), miny, w PWM – 2 działa 75 mm, 2 ckm, podwójna wyrzutnia torped 450 mm, 30 min.

Malowanie w PWM: linia wodna czarna z górnym odcięciem białym paskiem, poniżej linii wodnej – kolor minii (czerwonej), powyżej linii wodnej kolor jasnoszary z jasnoniebieskim odcieniem, pokłady jasnobrązowe. Litery kodowe białe, z czarnym cieniem od strony prawej – dolnej.