Zmierzch Turcji w XVIII i XIX wieku

Turcja 1900. Źródło Wikipedia

Turcja potężne państwo, które w okresie panowania Mehmeda II Zdobywcy przeprowadziło wiele podbojów a za czasów Sulejmana Wielkiego zamierzało zatknąć półksiężyc nad Rzymem w wyniku zmienionej sytuacji międzynarodowej w XVIII wieku zmierzało w kierunku upadku. Na przeszkodzie dalszych podbojów stanęły czynniki zewnętrzne a przede wszystkim liczne wojny z Polską a następnie z Rosją. Również sytuacja wewnątrz Imperium Osmańskiego powodowała powolny upadek a czynnikami wpływającymi na to były głównie ruchy

Zmierzch Imperium Osmańskiego w XVIII i XIX wieku

narodowowyzwoleńcze w licznie podbitych narodach oraz brak reform, które często były negowane przez co raz bardziej bogacących się i próbujących uniezależnić się licznych możnowładców. Kolejnymi czynnikami wpływającymi na powolny upadek imperium była armia, która w coraz większym stopniu podała w zacofanie w stosunku do armii europejskich a brak padyszachów dorównujących intelektem swoim poprzednikom też był istotnym czynnikiem.

W tym czasie Turcja toczyła dużo wojen, w wyniku których było powolne zmniejszanie się terytorium państwa co powodowało osłabienie na arenie międzynarodowej. Uważa się, że wyniku zawarcia pokoju w Karłowicach w 1699 roku nastąpił pierwszy podział Imperium, który był początkiem rozkładu państwa padyszachów. Wojną, która została uznana za druzgocącą klęskę powodującą utratę pozycji międzynarodowej była wojna z Rosją w latach 1768-1774. Wyniku tej wojny Turcja poniosła duże straty terytorialne oraz musiał wypłacić roszczenia reparacyjne ponad swoje możliwości. Wojna zakończyła się podpisaniem traktatu w Küczük – Kainardży. Traktat ten spowodował zmianę sytuacji militarnej w rejonie Morza Czarnego. Turcja została zobowiązana do zapewnienia flocie rosyjskiej swobodnego dostępu do cieśnin Bosfor oraz Dardanele. Traktat ten także spowodował wzmocnienie pozycji Rosji w Grecji oraz Rumunii.

Turcja została także zobowiązana do przekazania prawa do opieki nad Kościołem prawosławnym na swoim terytorium. Wyniku czego Imperium Osmańskie oddało zwierzchność nad Chanatem Krymskim co spowodowało, że Krym został protektoratem rosyjskim, który został ostatecznie przyłączony do Rosji w roku 1783.

Następną wojną, która spowodowała osłabienie Turcji i straty terytorialne była wojna zakończona w 1792 roku między Turcją a Rosją i Austrią. To wtedy Rosja wyrosła na potęgę mogącą zagrozić bytowi państwa tureckiego. Wojna zakończyła się zawarciem pokoju w Jassach. Zawarcie tego pokoju zatwierdziło aneksję chanatu krymskiego a Turcja musiała się zrzec pretensji do Gruzji a rzeka Kubań stała rzeką graniczną między Turcją a Rosją, która otrzymała także ziemie między Bohem i Dniestrem. Wojny prowadzone z Rosją za czasu panowania carycy Katarzyny II spowodowały, że Turcja utraciła wpływy nad Morzem Czarnym na rzecz Rosji.

Przyczyny porażek Imperium Osmańskiego

Co było przyczyną porażek Imperium Osmańskiego? Za główne przyczyny uważa się brak reform wojskowych i technik wojskowych, które nie uległy zmianą od połowy XVI wieku. W tym czasie państwa w europejskie a także Rosja wprowadziły liczne nowinki techniczne. Armia turecka była słabo wyposażona oraz była słabo wyszkolona a liczebność armii nie przekraczała stu tysięcy żołnierzy. Turecka kawaleria przegrywała w starciu z europejską piechotą wyposażoną w broń palną. Turecki korpus janczarów  kiedyś postrach stał się bardziej bandą zdolną do obalenia władzy ale osmańskiej a zajmował się głównie intrygami i gromadzeniem majątku utrudniając przeprowadzenie reform. Również flota osmańska, która soją największą potęgę osiągnęła pod koniec XV wieku, w latach 70 XVI wieku dysponowała około  trzystu okrętami i prezentowała niski potencjał militarny z powodu zapóźnień technologicznych oraz opóźnienia w rozwoju sztuki walki. Dopiero w drugiej połowie XVIII wieku turecka marynarka stała się bardziej nowoczesna a w swojej flocie posiadała okręty liniowe i fregaty. Flota ta jednak została zniszczona podczas wojny turecko-rosyjskiejw bitwie morskiej pod Czesmą w roku 1770.

Wiek XIX w historii państwa jest często nazywany „najdłuższym wiekiem imperium” ze względu na próbę przeprowadzenia reform, które miały unowocześnić państwo Po zwycięskiej wojnie krymskiej w latach 1853-1856, którą Turcja i jej sojusznicy Wielka Brytania, Francja i Piemont toczyli z Rosją zajmując Sewastopol wstrzymali ekspansję Rosji, państwo osmańskie kontynuowało reformy mające na celu uzdrowienie kraju. Reformy obejmowały prawo, administrację, edukację, wojsko oraz skarb. Zmiany nie spowodowały zmian w charakterze państwa, które nadal było imperium muzułmańskim, w którym sułtan sprawował absolutną władzę.

Na tle coraz bardziej nowoczesny państw europejskich Turcja jawiła się jako skostniały skansen, w którym niedomagała administracja a lokalni feudałowie zyskiwali na znaczeniu uniezależniając się od władzy centralnej. Doszło do tego, że zbuntował się zarządca Egiptu Mehmed Ali, którego wojska w 1832 roku pokonały armię turecką, którą musiała wesprzeć armia rosyjska.

Rozpad Imperium Osmańskiego

Tymczasem państwa europejskie zajmowały się problem rozpadu Imperium Osmańskiego i rywalizacją pod kątem dziedzictwa po nim. Na początku wielkie mocarstwa chciały spierać Imperium Osmańskie, ponieważ obawiały się złamania ładu w Europie lecz pod koniec XIX wieku miały już chęć na dokonanie rozbioru Turcji, którą nazywaną „Chorym człowiekiem Europy”. Zachodnie mocarstwa dążyły do opanowania tureckiego rynku zbytu i uzależnienia Turcji gospodarczo a także ekonomicznie. Turcja prowadząc wojny nie miał na nie środków aby móc kontynuować walki musiała zaciągać pożyczki i tak w 1854 roku na prowadzenie wojny krymskie zaciągnięto pożyczkę w wysokości 3 000 000 funtów szterlingów od rządu Wielkiej Brytanii i Francji. Kolejną pożyczkę zaciągnięto w 1855 roku w wysokości 5 000 000. Zachodnie mocarstwa udzielając pożyczek chciały utrzymać państwo osmańskie aby uniemożliwić Rosji uzyskanie wpływów w rejonie cieśnin Bosfor i Dardanele. Jednak sytuacja ta spowodowała nie wypłacalność Turcji, która w 1875 roku ogłosiła bankructwo.

Na upadek Imperium Osmańskiego złożyło się kilak czynników takich jak dążenie narodów słowiańskich na Bałkanach do niepodległości, duży dług, brak reform czy fiasko przeprowadzanych reform, wybuchy zamieszek i powstań a także rozgrywka o  rozległe terytoria spowodowały „wielki kryzys wschodni” zakończony traktatem berlińskim i rozejmem w San Stefano.