Bitwa o Wilno 1939

Obrona Wilna 1939

Obrona Wilna została stoczona przez wojska polskie przeciwko sowieckiej inwazji na Polskę w 1939 roku, którą nastąpiła w wyniku niemieckiej inwazji na Polskę zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow. W dniach 18-19 września siły radzieckie przejęły Wilno. Siły polskie, skoncentrowane na zachodzie, były stosunkowo słabe na wschodzie. Dowódcy polscy, nie mając pewności, czy aktywnie przeciwstawiać się wejściu Sowietów do Polski, nie wykorzystali pełnych możliwości obronnych miasta i pobliskich fortyfikacji, chociaż wynik bitwy nie byłby prawdopodobnie inny, biorąc pod uwagę przytłaczającą sowiecką przewagę liczebną.

Wilno, było stolicą województwa wileńskiego, było ważnym ośrodkiem przemysłowym w północno- wschodniej części w Polsce i szóstym co do wielkości miastem w kraju w tamtym czasie. Administracyjnie część obszaru III Korpusu Wojskowego w Grodnie i pod dowództwem Józefa Olszyny-Wilczyńskiego, był także ważnym ośrodkiem garnizonowym i mobilizacyjnym. W okresie przedwojennym w mieście mieściła się cała polska 1 Dywizja Piechoty Legionów, a także dowództwo i 4 Pułk Ułanów Wileńskiej Brygady Kawalerii. Osłonę powietrzną zapewniła większa część polskiego 5 pułku lotniczego stacjonującego na pobliskim lotnisku Porubanek (współcześnie Kirtimai). Ponadto miasto Wilno było centrum mobilizacyjnym dla polskiej 35 Dywizji Piechoty.

Przed wybuchem wojny 1 Dywizja została potajemnie zmobilizowana i wysłana do Różana na północnym Mazowszu. Wkrótce również Wileńska Brygada Kawalerii w pierwszych dniach września 1939 roku opuściła miasto i została skierowana w kierunku Piotrkowa Trybunalskiego. Siły powietrzne zostały przyłączone do Armii Modlin i Grupy Narew walczącej przeciwko jednostkom niemieckim próbującym przedrzeć się z Prus Wschodnich. Do 7 września 35 Dywizja została w pełni zmobilizowana i przetransportowana do Lwowa a Wilno pozostało miastem bezbronnym.

Dowódca obrony miasta, pułkownik Jarosław Okulicz-Kozaryn, zdecydował, że w przypadku ataku sił niemieckich lub sowieckich, nie ma wystarczających sił do skutecznej obrony, a zatem jego zadaniem może być jedynie umożliwienie cywilom ewakuacji na neutralną Litwę to zostało również zrealizowane, choć niezbyt skutecznie, przez generała Józefa Olszynę-Wilczyńskiego, dowódcę 3 obwodu wojskowego, który obejmował również Wilno.

17 września w mieście było 14 000 żołnierzy i ochotników, ale tylko 6500 z nich było uzbrojonych. Przed bitwą liczba uzbrojonych żołnierzy podniosła się nieznacznie, gdy napłynęły niektóre zdezorganizowane jednostki, ale liczba nieuzbrojonych ochotników zmniejszyła się, ponieważ Okulicz-Kozaryn nakazał nieuzbrojonym ochotnikom nie brać udziału w żadnych działaniach wojennych. Przed przybyciem Sowietów siły polskie utworzyły około 10 batalionów piechoty, wspieranych przez około 15 lekkich dział artyleryjskich i przeciwpancernych oraz około pięciu dział przeciwlotniczych. Obrońcy mieli również około 40 karabinów maszynowych.

18 września dowódca Frontu Białoruskiego, komander (odpowiednik mniej więcej stopnia generała), Michaił Kovalyov , nakazał zdobycie Wilna przez grupy 3 i 11 armii. Trzecia armia delegowała 24 dywizję kawalerii oraz 22 i 25 dywizję pancerną pod kombrygiem ( starszy od pułkownika, ale młodszy od dowódcy dywizji), Piotr Akhlyustin, aby nadejść z północnego wschodu, a 11 armia oddelegowała 36 dywizję kawalerii i 6 dywizję pancerną pod dowództwem kombryga Semyon Zybin, aby nadejść z południowego wschodu. Ich zadaniem było wejście do miasta do wieczora 18 września ale z powodu logistyki, trudności i przeszacowaniu polskiej obrony, cel operacji został zmieniony i  miasto miało zostać zajęte do rana 19 września.

18 września, około godziny 17:00, pułkownik Okulicz-Kozaryn otrzymał raporty o sowieckich siłach zbliżających się z Oszmiany (dziś Ashmyany). Składały się z uzbrojonych zwiadowców, którzy zaangażowali polskie jednostki piechoty na ich podejściach. Następnie pułkownik Okulicz-Kozaryn nakazał wycofanie wszystkich jednostek z powrotem w kierunku granicy litewskiej, jednostki Korpusu Ochrony Pogranicza, jako najbardziej doświadczone, miały kontrolować wycofanie. Podpułkownik Podwysocki został wysłany, by poinformować Sowietów, że wojska polskie nie zamierzają bronić Wilna, ale został zastrzelony przez sowietów. Ponieważ pułkownik Okulicz-Kozaryn opuścił już miasto, Podwysocki zdecydował się go bronić, mimo że większość sił wcześniej opuściło miasto wraz z pułkownikiem Okulicz-Kozaryn.

Pierwszy sowiecki atak nastąpił wieczorem 18 września i został odparty przez polskich obrońców. Później Rosjanie nadal atakowali Wilno. Pod koniec dnia Sowieci zajęli lotnisko i wykonali kilka ataków na miasto, zdobywając cmentarz na  Rossie.

Do rana 19 września radzieckie jednostki pancerne zostały wzmocnione piechotą i kawalerią. Polscy obrońcy opóźnili postęp radziecki, szczególnie broniąc mostów, ale później tego dnia załamała się słabo skoordynowana polska obrona i Sowieci przejęli kontrolę nad miastem.

Polskie jednostki albo poddały się, albo wycofały się w kierunku granicy litewskiej lub w głąb Polski. Sowieci oddali Wilno Litwie zgodnie z Traktatem o pomocy prawnej Radziecko-Litewskiej. Wojska litewskie weszły do ​​miasta w dniach 27-28 października.

Obrona Wilna została skrytykowana przez niektórych polskich historyków, którzy zwracają uwagę, że gdyby była odpowiednio zorganizowana, polskie siły byłyby w stanie utrzymać się w Wilnie i opóźnić Sowietów o kilka dni, podobnie jak obrona Grodna (w której wzięły udział niektóre jednostki, które wycofały się z Wilna). Niemniej jednak mogła to być tylko symboliczna obrona, ponieważ siły polskie nie miały realnego sposobu na powstrzymanie przytłaczającego postępu sowieckiego.

Tagi: Historia II wojny swiatowej, Wojna obronna Polski 1939, kampania wrześniowa 1939,