Generał dywizji Kazimierz Dzierżanowski

źródło:wikipedia

Generał dywizji Kazimierz Dzierżanowski

Kazimierz Antoni Dzierżanowski urodził się 24 października 1872 roku w Hałuszczyńcach, w powiecie skałackim w gminie Kołodziejówka, w ówczesnym województwie tarnopolskim, obecnie na obszarze Ukrainy w obwodzie tarnopolskim. Był synem Zygmunta, dzierżawcy dóbr, powstańca z 1863 roku, i Marii z Fedorowiczów. W 1893 roku ukończył Wydział Artylerii Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu i został oficerem zawodowym w austriackiej artylerii. Służył w jednostce artyleryjskiej we Lwowie w randze porucznika. W 1914 roku został awansowany na stopień kapitana. Walczył na frontach I wojny światowej. Wojnę zakończył w stopniu podpułkownika. Po upadku Austrii, od 2 listopada 1918 roku dowodził polskimi oddziałami na Morawach, które przyprowadził w granice Polski.



Przyjęty został do Wojska Polskiego w stopniu podpułkownika i przydzielony do Generalnego Inspektoratu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W lutym 1919 roku został dowódcą 1 a następnie 2 Brygady Artylerii Legionów. Od 1 lipca 1919 roku był dowódcą artylerii 2 Dywizji Piechoty Legionów i jednocześnie inspektorem artylerii Frontu Północno-Zachodniego. W okresie od listopada 1919 do marca 1922 roku pełnił obowiązki zastępcy Generalnego Inspektora Artylerii. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, odznaczając się zwłaszcza w walkach o Mińsk i Bobrujsk.

W marcu 1920 roku został szefem sekcji personalnej wydziału artylerii w Departamencie Broni Głównych Ministerstwa Spraw Wojskowych. 29 maja 1920 roku zatwierdzono go z mocą od dnia 1 kwietnia na stopień pułkownika. Za bohaterstwo w czasie wojny z Rosją Sowiecką został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy. 28 marca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych mianował go szefem Departamentu III Artylerii i Uzbrojenia. 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu generała brygady ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 roku. W marcu 1924 objął dowództwo 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. 31 marca 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski, na wniosek Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego, awansował go na generała dywizji ze starszeństwem od 1 lipca 1923 i 9 lokatą w korpusie generałów.

W międzyczasie, od 1 grudnia 1924 roku do 20 sierpnia 1925 roku był słuchaczem II Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. 21 października 1925 roku Prezydent RP mianował go komendantem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W dniach 11-13 maja 1926 roku, w czasie zamachu stanu, pełnił obowiązki dowódcy Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. 3 sierpnia 1926 roku wyznaczony został na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie. 15 marca 1927 roku przeniesiono go na równorzędne stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu.

Swoim zasięgiem terytorialnym DOK nr VII obejmowało praktycznie całość województwa poznańskiego i północnozachodnią część województwa łódzkiego. Wojsko stacjonowało w garnizonach: Poznań – 14 DP, 57 pp, 58 pp, Wlkp. BK, 15 puł, 7 psk, 14 pal, 7 pac, 7 dak, Gniezno – 17 DP, 69 pp, 17 pal, 17 dac, Kalisz – 25 DP, 29 pp, 25 pal, Krotoszyn – 56 pp, Leszno – 55 pp, 17 puł, Ostrów Wlkp. – 60 pp, Pleszew – 70 pp, Września – 68 pp. W różnych okresach wojsko stacjonowało również w garnizonach: Jarocin (do 1928), Rawicz (Korpus Kadetów) i Zbąszyń. 25 grudnia 1930 roku, będąc szefem VII DOK w Poznaniu, zainicjował powstanie Komisji cywilnowojskowej, która ustaliła polski patronat pruskich fortyfikacji zewnętrznego pierścienia Poznania. Na wniosek podpułkownika w stanie spoczynku Jana Słuszkiewicza, członka wspomnianej Komisji, gen. dyw. K. Dzierżanowski został mianowany jeszcze za życia patronem pośredniego Fortu IXa na poznańskim Dębcu, czyli na zewnętrznym pasie. J. Słuszkiewicz jako przedstawiciel budownictwa wojskowego w Poznaniu, znał osobiście gen. K. Dzierżanowskiego jeszcze z Wilna. Spotkali się ponownie w Poznaniu. Takiej propozycji patronatu Fortu IXa przeciwstawił się dr Zygmunt Zaleski, cywilny członek Komisji, historyk, wiceprezydent miasta Poznania, radny miejski.

Nowym patronem omawianego obiektu został mianowany podpułkownik Ignacy Dobrogoyski. Problem polegał jednak na tym, że pochodzący z Wielkopolski I. Dobrogoyski podczas licznych powstań narodowych był oskarżany o zdradę Polski. Stąd powstała nowa propozycja, kto ma zostać ostatecznie patronem Fortu IXa na poznańskim Dębcu. Tym razem wybór padł na generała brygady Wincentego Aksamitowskiego (1768-1828) członka loży masońskiej o nazwie „Świątynia Hymnu Jedności”, działającej w Poznaniu. Kandydatury patronatu Fortu IXa – Dobrogoyskiego i Aksamitowskiego zaproponował dr Z. Zaleski. W 1939 roku okupacyjne władze niemieckie przywróciły niemiecki patronat Fortu IXa – generała Witzlebena. Ciekawostką jest fakt, że gdy wojska niemieckie wkroczyły do Poznania w dniu 10 września 1939 roku, to jedną z pierwszych fotografii poznańskich fortyfikacji uczynili w „warowni Axamitowskiego”, czyli w Forcie IXa, gdyż w latach 1930-1939 poznańskie fortyfikacje nazywane były warowniami a nazwisko Aksamitowski pisane było wymiennie z „Axamitowski”.
31 grudnia 1932 roku gen. K. Dzierżanowski przeniesiony został w stan spoczynku. Osiadł we Lwowie. Tam zastał go wybuch II wojny światowej. Z powodu choroby nie brał udziału w obronie Lwowa we wrześniu 1939 roku. Aresztowany został 4 października 1939 roku, niedługo po wejściu bolszewików do Lwowa. Rodzina go już więcej nie zobaczyła, a dokładne losy generała po aresztowaniu nie są znane do tej pory. Wiadomo, że jeszcze w kwietniu 1940 roku był więziony w Kijowie. Według Zdzisława Nicmana, generał zmarł na skutek skrajnego wyczerpania. Jego nazwisko figuruje na tzw. „Liście Katyńskiej” pod numerem 3007. Najbliższą rodzinę, żonę Janinę oraz dwie dorosłe córki i 17 letniego syna, wywieziono 13 kwietnia 1940 r. do Kazachstanu. Przeżyły jedynie dwie siostry.

literatura: nowa gazeta gostyńska