Samolot rozponawczo-bombowy PZL- 46 Sum

Samolot rozponawczo-bombowy PZL- 46 Sum

Opracowany w 1936 roku przez Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu Ministerstwa Spraw Wojskowych plan modernizacji i rozwoju polskiego lotnictwa wojskowego przewidywał m.in. zastąpienie w latach 1940-42 samolotu PZL-23 Karaś bardziej nowoczesnym samolotem o zdecydowanie lepszych osiągach i silniejszym uzbrojeniu. Projekt takiego samolotu wykonał zespół konstruktorów PZL w Warszawie pod kierownictwem inż. Stanisława Praussa w 1937 roku. Samolot otrzymał oznaczenie PZL-46 Sum.

Sum był nowoczesnym rozwinięciem Karasia. W ramach prac przygotowawczych inż. Tadeusz Sołtyk, zastępca inż. Praussa, wykonał projekt podwójnego usterzenia pionowego samolotu oraz wciąganej w kadłub gondoli, które miano zastosować później w Sumie. Projekty te zrealizowano w samolocie PZL-42, oblatanym w kwietniu 1936 roku i wypróbowano z różnym skutkiem. Podwójne usterzenie kierunku zdało egzamin, gdyż poprawiono dzięki niemu pole ostrzału tylnego stanowiska strzeleckiego oraz uzyskano lepsze niż w Karasiu własności aerodynamiczne. W gondoli zakleszczał się natomiast mechanizm zapadkowy jej opuszczania i wciągania.

W październiku 1938 roku oblatano i poddano próbom pierwszy prototyp PZL-46/I z silnikiem Pegasus XX o mocy 674 kW (918 KM). Prototyp ten został wystawiony na XVI Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu w dniach 25 listopada - 11 grudnia 1938 roku, gdzie uzyskał opinie maszyny udanej, o wielu pomysłowych rozwiązaniach konstrukcyjnych, do których należały: wciągana i opuszczana gondola bombardiersko-strzelecka, zasuwana osłona tylnego górnego stanowiska strzeleckiego oraz wciągane do kadłuba uzbrojenie.

W marcu 1939 roku oblatano drugi prototyp PZL-46/II, w którym usunięto usterki zauważone podczas prób pierwszego prototypu. Latem 1939 roku znajdował się w budowie trzeci prototyp PZL-46/III, wyposażony w silnik gwiazdowy Gnome-Rhone 14NS1 o mocy 772 kW (1050 KM). Prototyp ten miał być wzorem dla wersji eksportowej Sum B, przeznaczonej dla Bułgarii. Bułgarzy złożyli wstępne zamówienie na 12 Sumów B.

Jednocześnie latem 1939 roku inż. Stanisław Prauss opracował projekt wstępny zmniejszonej dwumiejscowej odmiany Suma, nazwanej Łosoś i przeznaczonej do bombardowania z lotu nurkowego, Odmiana ta miała być napędzana przez silnik rzędowy Hispano-Suiza 12Z o mocy 1029 kW (1400 KM). Po oblataniu i wypróbowaniu prototypów PZL-46/I i PZL-46/II, minister spraw wojskowych wydał polecenie uruchomienia produkcji seryjnej Suma.

Zamówiono wówczas 300 Sumów dla polskiego lotnictwa wojskowego. Po wybuchu wojny, w ramach ewakuacji wytwórni, inż. pil. Stanisław Riess odleciał 5 września 1939 roku na prototypie PZL-46/II Sum do Lwowa (prototyp PZL-46/I nie nadawał się do lotu), a następnie w dniu 17 września po remoncie usterzenia na lotnisku Wielicko - do Bukaresztu. W dniu 26 września 1939 roku załoga PZL-46/II Sum w składzie inż. pił. Stanisław Riess, mjr Galinat oraz strzelcy pokładowi kpr. Wł. Urbanowicz i kpr. W. Hadziewicz zmyliła Rumunów i odleciała z lotniska w Bukareszcie zamiast na lotnisko wytwórni rumuńskiej JAR do Warszawy, gdzie wylądowała na lotnisku mokotowskim z tajną misją doręczenia gen. Rómmlowi nominacji, podpisanej in blanco przez Naczelnego Wodza, dla dowódcy polskiego podziemia. Następnego dnia rano o godzinie 4.30 PZL-46/II Sum wyleciał na Litwę do Kowna, gdzie wylądował o 6.00. Miejsce mjr. Galinata zajął kpr. pil. Radzimiński. Samolot został później przejęty prawdopodobnie przez lotnictwo radzieckie, załoga zaś przedostała się do Anglii.

Samolot PZL-46 Sum był trzymiejscowym samolotem rozpoznawczo-bombowym, wolnonośnym dolnopłatem o konstrukcji całkowicie metalowej, podwozie stałe, jednogoleniowe, napęd: silnik gwiazdowy Bristol Pegasus XX o mocy 674 kW (918 KM), uzbrojenie (planowane): 4 stałe karabiny maszynowe FK wz. 36 kal. 7,9 mm umieszczone w skrzydłach oraz 2 ruchome karabiny maszynowe FK wz. 36 kal. 7,9 mm jeden na stanowisku strzeleckimi na grzbiecie kadłuba, drugi w wypuszczanej gondoli na spodzie kadłuba, 600 kg bomb, wyposażenie: radiostacja pokładowa oraz aparaty fotograficzne.

Dane techniczne
wymiary: rozpiętość 14,6 m, długość 10,5 m, wysokość 3,3 m;
masy: całkowita 3550 kg. własna 1995 kg;
osiągi: prędkość maks. 425 km/h na wysokości 3600 m- prędkość wznoszenia 6 m/s, pułap
7700 m, zasięg 1300 km.