Ludowe lotnictwo polskie

Ludowe lotnictwo polskie

Lotnictwo to powstało w Związku Radzieckim za zgodą radzieckich władz państwowych przy pomocy lotników radzieckich. Pod koniec 1940 roku na obszarże ZSRR znajdowało się blisko 1700 żołnierzy przedwrześniowego lotnictwa polskiego, którzy stanowili dość dobrze wyszkoloną kadrę. Po podpisaniu układu polsko-radzieckiego w lipcu 1941 roku przystąpiono w ZSRR do tworzenia armii polskiej, składającej się tylko z wojsk lądowych. Zgodnie z zawartym wówczas porozumieniem lotnicy i marynarze zostali odesłani w 1942 roku, do Wielkiej Brytanii, aby zasilić tam Polskie Siły Powietrzne i Polską Marynarkę Wojenną. W drugiej połowie tego roku, ewakuowano także lądową Armię Polską z ZSRR na Środkowy Wschód.



W kwietniu 1943 roku powstał Związek Patriotów Polskich, grupującego działaczy komunistycznych, socjalistycznych, ludowców i demokratów, uzyskał on zgodę na utworzenie na terenie ZSRR 1 Dywizji Piechoty (1 DP) im. Tadeusza Kościuszki. Na jej dowódcę wyznaczono pułkownika, późniejszego generała Zygmunta Berlinga. Formowanie dywizji rozpoczęto 14 maja 1943 roku w Sielcach nad Oką. Płk Berling podczas jednej z rozmów z marszałkiem Józefem Stalinem uzgodnił także sprawę zorganizowania przy 1 DP polskiej samodzielnej eskadry myśliwskiej, która miało się stać zalążkiem przyszłego Ludowego Lotnictwa Polskiego.

Zygmunt Berling

Została ona utworzona 23 lipca 1943 r. na lotnisku Grigoriewskoje ok. 150 km na południe od Moskwy. W sierpniu 1943 roku eskadrę tę przemianowano na 1 pułk lotnictwa myśliwskiego (plm), który w październiku otrzymał imię „Warszawa". Jego dowódcą został mjr Tadeusz Wicherkiewicz. Pułk był wyposażony w 39 samolotów Jak-1M, 1 kwietnia 1944 roku powstał 2 pułk nocnych bombowców „Kraków" (pnb) wyposażony w 32 samoloty Po-2.

W tym samym czasie sformowano 103 samodzielną eskadrę łącznikową, do której przydzielono 10 samolotów Po-2. W jednostkach tych znaleźli się tylko nieliczni przed wojną wyszkoleni lotnicy, jak w 1 plm kpt. Tadeusz Wicherkiewicz, por. Medard Konieczny i ppor. Michał Jakubik, czy w 2 pnb st. sierż. Aleksander Danielak, plut. Marian Grabowski i kpr. Józef Wnuk.

Zdecydowaną większość lotników trzeba było szkolić od podstaw. Tę pracę prowadzili skierowani do polskich jednostek lotniczych specjaliści radzieccy, wśród których wielu było pochodzenia polskiego, jak np. płk Józef Smaga, płk Aleksander Romeyko, ppłk Jerzy Bogdanowski, mjr Wacław Kozłowski, kpt. Filip Tyszkiewicz i inni. 22 lipca 1944 roku z chwilą utworzenia Wojska Polskiego zaistniała konieczność rozbudowy Ludowego Lotnictwa Polskiego. Ponieważ nie dysponowało ono odpowiednią liczbą przeszkolonych pilotów, radzieckie lotnictwo wojskowe skierowało do stopniowej „polonizacji" swe 3 pułki myśliwskie wyposażone w samoloty Jak-9M, 4 pułki szturmowe z samolotami Ił-2, 3 pułki bombowe z samolotami Pe-2 oraz po jednym pułku współpracy z artylerią, transportowym, łącznikowym i sanitarnym wyposażonych głównie w samoloty Po-2. Łącznie przekazano do Ludowego Lotnictwa Polskiego 17 pułków i 6 eskadr lotniczych.

W sierpniu 1944 roku przerzucono do kraju 1 plm i 2 pnb na lotnisko Dys pod Lublinem, a następnie 1 plm na lotnisko Zadybie Stare, a 2 pnb na lotnisko w pobliżu wsi Wola Rowska. Do jednostek tych dołączył 611 pułk lotnictwa szturmowego przemianowany na polski 3 pułk lotnictwa szturmowego. Pułki te po raz pierwszy weszły do akcji bojowej 23 sierpnia 1944 roku w rejonie Warki. Dla upamiętnienia tego wydarzenia dzień ten został ustanowiony po wojnie świętem lotnictwa polskiego. Brały one udział w walkach na przyczółku warecko-magnuszewskim, w okolicach Warszawy, w zrzutach nad płonącą stolicą podczas Powstania Warszawskiego.

Później polskie pułki lotnicze współdziałały z 1 armią WP i 47 armią radziecką przy wyzwalaniu Jabłonny, Legionowa i Warszawy. Zaszczyt osłaniania 19 stycznia 1945 roku defilady oddziałów Wolska Polskiego w zniszczonej Warszawie przypadł pilotom 1 plm na myśliwcach Jak-1M i Jak-9. Później szlak bojowy Ludowego Lotnictwa Polskiego prowadził przez Kutno, Bydgoszcz, Piłę, Wał Pomorski, Kołobrzeg, wybrzeże Bałtyku i wyspy Chrząszczewo i Wolin. Akordem finałowym była operacja berlińska i walki nad obszarem między Hawelą a Łabą.

W tym czasie załogi polskich samolotów wykonywały ataki na pozycje nieprzyjaciela, likwidowały jego punkty ogniowe, umocnienia, pojazdy pancerne, środki transportu, kolumny marszowe, zwalczały samoloty w powietrzu i na lotniskach, prowadziły liczne loty rozpoznawcze i osłaniały własne oddziały wojskowe. Samoloty polskie nosiły radzieckie znaki rozpoznawcze, a poniżej kabiny lub na przodzie kadłuba miały biało-czerwone szachownice. Malowano też na nich często różne napisy zgodnie z życzeniami fundatorów: organizacji społecznych lub osób prywatnych.

Lotnicy Ludowego Lotnictwo Polskiego latali i walczyli na samolotach produkcji radzieckiej, były to m.in. samoloty Jak-1M, Jak-3, Jak-9D, M i T, Jak-7B i W, Po-2LNB, Po-2FT, Ił-2m3, I-2U, USB, UPt-2. Sicze-2, Li-2, I-16, UTI-4, Ła-5, P-39Q Airacobra. Podczas prawie 9 miesięcy walk załogi samolotów Ludowego Lotnictwa Polskiego wykonały 13 624 loty w czasie 13 976 godzin, z tego 5867 lotów przypadło na jednostki bojowe, a 7757 na pomocnicze. W tym okresie stoczono 57 walk powietrznych, w których wzięło udział 190 polskich maszyn. Zestrzelono 16 samolotów wroga w powietrzu i 4 zniszczono na ziemi.

Ponadto dokonano zniszczenia: 25 czołgów, 1300 samochodów, 723 dział artyleryjskich i moździerzy, 5 barek i okrętów, 28 parowozów, 294 wagonów kolejowych i wielkich ilości innego sprzętu wojennego oraz zabito i raniono kilka tysięcy żołnierzy hitlerowskich. Straty własne wyniosły 94 lotników, 36 samolotów rozbitych i 24 uszkodzone, przy czym większość strat poniesiono w wyniku ognia naziemnych środków obrony przeciwlotniczej nieprzyjaciela, a nie na skutek działań Luftwaffe.